Kompetencija transfera obuhvata znanje, veštine i stavove koji su potrebni za prevođenje tekstova na ciljni jezik, na traženom nivou. Uključuje sposobnost uočavanja problema u razumevanju teksta i njegovoj proizvodnji, sposobnost rešavanja tih problema na odgovarajući način i sposobnost obrazlaganja konačnog rešenja.
razumevanje izvornog teksta
može da razume izvorni tekst
može da razume izvorni književni tekst
može detaljno da razume izvorni književni tekst
-
-
prepoznavanje prevodilačkih problema
može da prepozna prevodilačke probleme
može da prepozna prevodilačke probleme svojstvene književnom tekstu
može da pronađe nekoliko rešenja za prevodilački problem svojstven književnom tekstu
-
-
poznavanje prevodilačkih strategija
poznaje nekoliko prevodilačkih strategija
može da shvati uticaj prevodnih strategija na prevod i da ih primeni
može da primeni prevodilačke strategije na svrsishodan način
-
-
proizvodnja ciljnog teksta
može da proizvede ciljni tekst
može da proizvede ciljni književni tekst
može da proizvede ciljni književni tekst koji zadovoljava kriterijume izdavača za objavljivanje
-
-
obrazlaganje prevodilačkih odluka
-
može da obrazloži svoje izbore i odluke
-
može da obrazloži svoj prevod kao celinu
-
prevodilački pristup
-
može da razlikuje različite prevodilačke pristupe
može ukratko da obrazloži svoj pristup prevođenju
može da primeni prevodilački pristup
Može da promišlja o svom prevodilaćkom pristupu u predgovoru ili komentaru uz prevod
književna kreativnost
-
-
razvija sposobnost da pronađe rešenja i donese odluke izvan okvira usvojenih tehnika i metoda
može da pronađe rešenja i donese odluke izvan okvira usvojenih tehnika i metoda
optimalna kreativna sposobnost
2. Jezička kompetencija
Jezička kompetencija odnosi se na savladavanje gramatike, stilistike i pragmatike izvornog i ciljnog jezika, posebno na nivou čitanja i pisanja.
Can read articles and reports concerned with contemporary problems in which the writers adopt particular attitudes or viewpoints. Can understand contemporary literary prose.
Can understand long and complex factual and literary texts, appreciating distinctions of style. Can understand specialised articles and longer technical instructions, even when they do not relate to her/his field.
Can understand long and complex factual and literary texts, appreciating distinctions of style. Can understand specialised articles and longer technical instructions, even when they do not relate to one’s field. Can express oneself in clear, well-structured text, expressing points of view at some length. Can write about complex subjects in a letter, an essay or a report, underlining what she/he considers to be the salient issues. Can select style appropriate to the reader in mind.
Can read with ease virtually all forms of the written language, including abstract, structurally or linguistically complex texts such as manuals, specialised articles and literary works. Can write clear, smoothly flowing text in an appropriate style. Can write complex letters, reports or articles which present a case with an effective logical structure which helps the recipient to notice and remember significant points. Can write summaries and reviews of professional or literary works.
-
-
-
književni jezik
može da prepozna odlike književnog jezika
može da reprodukuje književne stilove
može da reprodukuje odgovarajući književni stil
može da se služi s nekoliko književnih stilova na odgovarajući način
-
jezički varijeteti
može da prepozna jezičke varijetete
može da reprodukuje jezičke varijetete
može da reprodukuje odgovarajući jezički varijetet
-
-
3. Tekstualna kompetencija
Tekstualna kompetencija odnosi se na poznavanje književnih žanrova i stilova i sposobnost da se to znanje primeni u analizi izvornih i proizvodnji ciljnih tekstova.
sposobnost analize tekstova
može da analizira izvorni tekst
može da analizira izvorni književni tekst
može da analizira izvorni književni tekst iz perspektive prevođenja
-
-
poznavanje književnih žanrova
poznaje tradicionalne žanrove ciljne književnosti
poznaje tradicionalne žanrove izvorne književnosti
može da se snađe u specifičnim žanrovima i tipovima književnog teksta
specijalizovan je za najmanje jedan specifični žanr
-
poznavanje stilskih odlika izvornog teksta
-
može da prepozna stilske odlike izvornog teksta
može kritički da sagleda različite stilske odlike
-
-
primena književnih tehnika
-
može da odgovori na specifične izazove na kreativan način
može da primeni književne tehnike
može da primeni složene književne tehnike
-
proizvodnja ciljnog teksta uz poštovanje stilskih odlika
-
može da proizvede ciljni tekst u određenom stilu
može da donese kreativne odluke i rešenja
može da proizvede ciljne tekstove u različitim stilovima
-
uredničke veštine
-
može da revidira sopstvene tekstove
može da revidira tekst u skladu s kriterijima izdavača za objavljivanje
može da uređuje tekstove u skladu s kriterijima izdavača za objavljivanje
-
prevod koji je generisao mašinski prevodilac/veštačka inteligencija
-
poseduje znanje o razvoju mašinskog prevođenja (uključujući veštačku inteligenciju) književnih tekstova
može krtički da sagleda prevod koji je generisao mašinski prevodilac/veštačka inteligencija
-
-
4. Heuristička kompetencija
Heuristička kompetencija odnosi se na sposobnost efikasnog prikupljanja svih jezičkih i tematskih znanja potrebnih za prevođenje teksta, zatim na sposobnost razvijanja strategija za efikasnu upotrebu različitih izvora informacija (uključujući digitalne) i na sposobnost primene tekstualne kritike i uočavanja razlika između različitih izdanja istog teksta.
sposobnost pronalaženja referentnih materijala
može da pronađe referentni materijal
može da pronađe specifičan referentni materijal
može da koristi referentni materijal tako da služi prevodilačkom procesu
-
-
sposobnost upotrebe onlajn resursa
može da primeni strategije za digitalno pretraživanje
može da primeni strategije za digitalno pretraživanje koje su relevantne za prevođenje
-
-
-
sposobnost razlikovanja različitih izdanja istog teksta
-
može da razlikuje različita izdanja istog teksta
može da koristi različita izdanja tako da služe prevodilačkom procesu
-
-
sposobnost primene kritičkog aparata
-
može da koristi kritički aparat
-
-
-
upotreba prevodilačkih alata
-
poznaje prevodilačke alatke
može da koristi prevodilačke alate
-
može da doprinese razvoju prevodilačkih alata za književno prevođenje
5. Književna i kulturološka kompetencija
Književna i kulturološka kompetencija je sposobnost primene znanja o književnosti i kulturi izvornog i ciljnog jezika u procesu književnog prevođenja; takođe obuhvata i sposobnost prevazilaženja kulturnih razlika i razlikovanja književnih pokreta, škola, razdoblja i stilova.
situiranje izvornog teksta
može da smesti izvorni tekst u kontekst izvorne kulture
poseduje opšte znanje o književnoj tradiciji izvorne kulture
vrlo dobro poznaje književnu tradiciju izvorne kulture
-
-
situiranje ciljnog teksta
-
razvija sposobnost situiranja ciljnog teksta u književni sistem ciljne kulture
može da smesti svoj prevod u kontekst ciljne kulture
poznaje književnu tradiciju ciljne kulture
doprinosi tradiciji književnog prevođenja na ciljni jezik
prepoznavanje kulturnospecifičnih elemenata
može da prepozna kulturnospecifične elemente
može da prepozna kulturnospecifične elemente iz perspektive prevođenja
može adekvatno da prenese kulturnospecifične elemente
-
-
interkulturalnost
može da prepozna razlike između izvorne i ciljne kulture
-
može uspešno da prevaziđe razlike između izvorne i ciljne kulture
-
-
intertekstualnost
-
može da prepozna intertekstualne reference
može uspešno da prenese intertekstualne reference
-
-
6. Profesionalna kompetencija
Profesionalna kompetencija je sposobnost prikupljanja znanja vezanih za određeno područje i usvajanja odgovarajućeg i očekivanog stava u toj disciplini.
The translator knows of the existence of a translators’ association in his/her country and attends translators’ local / regional meetings & conventions.
ispunjava kriterijume za pristupanje strukovnom udruženju
može aktivno da učestvuje u radu strukovnih udruženja
-
poznavanje izdavačkog tržišta
-
dobro je upoznat sa izdavačkim tržištem i izdavačkim procesom
poznaje izdavače književnih prevoda; poznaje izdavačke imprinte/programe (književno izdavaštvo, knjige za decu itd...); može da piše izveštaje o izdanjima
poznaje uređivačku politiku, i kriterijume za selekciju i programiranje
može da doprinese stvaranju uredničkog imprinta/programa
poznaje profesionalne etičke kodekse i standarde u ciljnoj i izvornoj kulturi i može da ih primenjuje
The translator doesn’t change the contents of the works s/he translates. S/he doesn’t translate authors who have previously been translated by colleagues without conferring with these colleagues first. S/he doesn’t undercut currently accepted conditions of fees and royalties in her/his translation contracts. S/he doesn’t translate texts that propagate violations of human rights.
može da doprinese razvoju profesionalnog etičkog kodeksa i standarda
može da izrazi autoritativna etička mišljenja
poznavanje aktuelnih pristupa prevođenju
poznaje književnu kritiku izvorne kulture
poznaje modele i tradiciju prevodne kritike u ciljnoj kulturi
The translator knows and meets the deadlines of her/his translation contracts. S/he is familiar with formats like standard pages. S/he can produce sample translations for publishers.
The translator can estimate the research a given translation project requires. S/he self-edits translations to publishable shape. If necessary s/he annotates his/her translations.
There are numerous forms of assessment, developed in accordance with their function. Numerous juries of prizes have designed forms; publishers and literary foundations use criteria in order to give translators assignments or grants. In translation studies, a lot of models have been developed (cf. the entry ‘Translation Criticism’ by Outi Paloposki in the Handbook of Translation Studies, volume 3 (Ed. Yves Gambier and Luc van Doorslaer, John Benjamins 2012, pp. 184–190). An inspiring study might be Lance Hewson’s An Approach to Translation Criticism: Emma and Madame Bovary in Translation. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins 2011.
može da odabere odgovarajući vid ocenjivanja
može da primeni odgovarajući vid ocenjivanja
komparativna analiza prevoda
može da prepozna razlike između prevoda
može da tumači razlike između više prevoda istog teksta
može da vrednuje razlike između više prevoda istog teksta
može da napiše kritiku prevoda
-
procena nivoa kompetencije prevodioca
-
-
razvija sposobnost procene nivoa kompetencije prevodioca
The PETRA-E Framework itself conceives of translation competence as a total of the 8 subcompetences here presented. For key publications and the history of the notion ‘translation competence’ see the entry ‘Competence’ by Amparo Hurtado Albir in the Handbook of Translation Studies, volume 1 (Ed. Yves Gambier and Luc van Doorslaer, John Benjamins 2010, pp. 55-59).
Over the last decades the number of courses, workshops etc. in the field of literary translation in various countries of Europe has increased. The same holds true for more individually-oriented training models such as mentorships, most of which are given by experienced literary translators willing and able to pass on their expertise to beginning, young translators.
samovrednovanje
može kritički da sagleda sopstveni prevod
-
može da proceni nivo sopstvene kompetencije iz književnog prevođenja
-
može optimalno da proceni nivo sopstvene kompetencije
8. Istraživačka kompetencija
Istrživačka kompetencija je sposobnost sprovođenja naučnog istraživanja s ciljem da se steknu nova znanja korisna za prevodilačku praksu.
metodologija istraživanja
-
može da primeni istraživačke metode
-
-
-
poznavanje prevodilačkih tehnika
-
može da razlikuje i navede postojeće prevodilačke tehnike
-
-
-
poznavanje prevodilačkih teorija
-
poznaje više prevodilačkih teorija
-
-
-
akademske veštine
-
može da analizira prevod na akademskom nivou
-
-
-
poznavanje različitih teorijskih pristupa prevođenju
-
poznaje različite teorijske pristupe prevođenju
počinje da daje originalan doprinos raspravama stručnjaka